Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι ο πιο συχνός καρκίνος του πεπτικού συστήματος στις ανεπτυγμένες χώρες και 3ος συχνότερα εμφανιζόμενος καρκίνος στους άντρες (μετά τον καρκίνο του προστάτη και τον καρκίνο του πνεύμονα) και στις γυναίκες (μετά τον καρκίνο του μαστού και των πνευμόνων) στις ΗΠΑ.
Στην Ευρώπη ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι η συχνότερη μορφή καρκίνου. Κάθε χρόνο 310.000 νέες περιπτώσεις εμφανίζονται ενώ περίπου 210.000 πεθαίνουν από την νόσο αυτή.
Στις Μεσογειακές χώρες ο καρκίνος του παχέος εντέρου έχει 20-40% χαμηλότερη συχνότητα από τις Σκανδιναβικές χώρες και το Ηνωμένο Βασίλειο.
Φαίνεται λοιπόν ότι η συχνότητα της νόσου διαφέρει σημαντικά διεθνώς, ενώ η παρατήρηση ότι οι πληθυσμοί που μεταναστεύουν από χώρες με χαμηλή επίπτωση σε ανεπτυγμένες χώρες, τείνουν να αποκτήσουν καρκίνο του παχέος εντέρου, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι εκτός της γενετικής προδιάθεσης, οι περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν πρωταρχική σημασία στην ανάπτυξη της νόσου.
Σε ένα τόσο σοβαρό θέμα η πρόληψη ίσως είναι το «κλειδί» της αντιμετώπισής του.
Η πρόληψη του καρκίνου του παχέος εντέρου διακρίνεται σε:
- Πρωτογενή πρόληψη που αφορά το κάπνισμα, την παχυσαρκία, τη σωματική άσκηση, τη διατροφή, τα φάρμακα, τις τοξικές ουσίες κ.λ.π.
- Δευτερογενή πρόληψη που αφορά τον έλεγχο του πληθυσμού
ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ:
- ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Οι καπνιστές έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για την ανάπτυξη πολυπόδων παχέος εντέρου με δυνητική κακοήθεια.
- ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ: Η παχυσαρκία αποτελεί σήμερα μία επιδημία στις χώρες που ακολουθούν δίαιτες «Δυτικού τύπου» και δυστυχώς το σημαντικότερο πρόβλημα της παιδικής ηλικίας. Οι περισσότερες μελέτες υποστηρίζουν ότι ο κίνδυνος για την ανάπτυξη του καρκίνου του παχέος εντέρου φαίνεται να είναι μεγαλύτερος στο εγγύς τμήμα του παχέος εντέρου και όσο αφορά τα δύο φύλα η σχέση είναι μεγαλύτερη στους άντρες.
- ΔΙΑΤΡΟΦΗ: Τα περισσότερα αποτελέσματα αφορούν τα παρακάτω δεδομένα:
- Η μεγάλη κατανάλωση κόκκινου κρέατος αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου κατά 70% ενώ τα ψάρια και το κοτόπουλο έδειξαν αρνητική συσχέτιση.
- Δίαιτα πλούσια σε ζωικό λίπος και προμαγειρεμένα προϊόντα αυξάνουν τον κίνδυνο. Το ελαιόλαδο έχει σοβαρές αντικαρκινικές ιδιότητες.
- Η υψηλή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχει σχέση με τη μείωση του καρκίνου του παχέος εντέρου στους μη-καπνίζοντες και στους πρώην καπνιστές.
- Η ασπιρίνη, το ασβέστιο, το σελήνιο, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη και οι αντιοξειδωτικές ουσίες με κυριότερη την VitC φαίνεται να ασκούν προστατευτική δράση.
Πρόσφατα οι μελετητές προσπάθησαν να αναλύσουν την σχέση που υπάρχει ανάμεσα στην φυσική άσκηση και τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του παχέος εντέρου σε περισσότερα από 400.000 άτομα στην Δυτική Ευρώπη. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι σωματική άσκηση τουλάχιστον 1 ώρα ημερησίως συσχετίζεται με μείωση του κινδύνου εμφάνισης του καρκίνου του παχέος εντέρου στο 20-25%.
ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗΣ ΠΡΟΛΗΨΗ
1) Έλεγχος κοπράνων για ανίχνευση αιμοσφαιρίνης (gFoBT). Εύκολη, γρήγορη, ασφαλής, γίνεται από τον ασθενή στο σπίτι και αφορά συλλογή κοπράνων από μία έως τρεις κενώσεις.
2) Ανοσοχημική δοκιμασία ανίχνευσης αιμοσφαιρίνης κοπράνων (FIT). Η εξέταση ανιχνεύει ανθρώπινη αιμοσφαιρίνη και δεν απαιτεί δίαιτα. Έχει ευαισθησία έως 94% και ειδικότητα 87,5%.
3) Δοκιμασία ανίχνευσης παθολογικού DNA κοπράνων (sDNA). Η δοκιμασία ανιχνεύει παθολογικά DNA κύτταρα (από αδενώματα και καρκινώματα). Μέθοδος υψηλού κόστους και ως εκ τούτου έχει περιορισμό στην γενικευμένη αποδοχή σαν screeningtest του πληθυσμού.
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΛΕΓΧΟΥ
1) ΣΙΓΜΟΕΙΔΟΣΚΟΠΗΣΗ: Ελέγχει μέχρι βάθος 40 εκ. περίπου και έχει ευαισθησία 60-70% στην ανίχνευση του καρκίνου όσον αφορά το αριστερό κομμάτι του εντέρου.
2) ΚΟΛΟΝΟΣΚΟΠΗΣΗ: Ελέγχει αξιόπιστα όλο το μήκος του παχέος εντέρου. Μοιάζει να είναι η εξέταση «εκλογης» για screening του πληθυσμού στα πλαίσια της πρόληψης του καρκίνου του παχέος εντέρου. Αν και υπάρχουν διαφορετικές απόψεις η εξέταση πρέπει να αρχίζει στο 50ο έτος της ηλικίας τους και να επαναλαμβάνεται κάθε 5 χρόνια για όσους δεν έχουν ευρήματα. Αυτή φαίνεται να είναι η πιο δημοφιλής προσέγγιση.
3) ΒΑΡΙΟΥΧΟΣ ΥΠΟΚΛΥΣΜΟΣ ΔΙΠΛΗΣ ΑΝΤΙΘΕΣΗΣ: Η εφαρμογή της μεθόδου μειώνεται τα τελευταία χρόνια.
4) ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΚΟΛΟΝΟΣΚΟΠΗΣΗ (CTC): Απαιτεί εντερική προετοιμασία, υψηλό κόστος και χρειάζεται να συμπληρωθεί και με κολονοσκόπηση επί θετικών ευρημάτων.
ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΠΑΧΕΟΣ ΕΝΤΕΡΟΥ
Γενικός κίνδυνος:
- Ηλικία >50 ετών
- Ασυμπτωματικός
Αυξημένος κίνδυνος:
1) ΙΦΝΕ: Ελκώδης κολίτιδα, ν. Crohn
2) Οικογενής αδενοματώδης πολυποδίαση, περιλαμβανομένη των συνδρόμων Gardner’s & Turcot’s.
3) Κληρονομικός μη πολυποδιασικός καρκίνος του παχέος εντέρου
4) Σύνδρομο αμαρτωματώδων πολυποδιάσεων, σύνδρομο Peutz-jeghers, σύνδρομο Juvenilepolyposis
5) Οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του παχέος εντέρου και αδενωμάτων παχέος εντέρου
6) Ατομικό ιστορικό αδενωμάτων παχέος εντέρου, καρκίνου μαστού, ωοθηκών, μήτρας
ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Να καταναλώνετε καθημερινά φρούτα και λαχανικά
Να προτιμάτε τα εποχιακά προϊόντα και όχι τα κατεψυγμένα
Να καταναλώνετε άφθονο φυτικό υπόλειμμα
Να αποφεύγετε το ζωικό λίπος και να το αφαιρείτε από το κρέας και το κοτόπουλο
Να χρησιμοποιείτε ελαιόλαδο
Να προτιμάτε το ψάρι και τα όσπρια αντί του κρέατος
Να αποφεύγετε την κατανάλωση μεγάλου αριθμού θερμίδων.
Να καταναλώνετε καθημερινά 8-10 ποτήρια νερό.
Η κατανάλωση αλκοόλ να μην υπερβαίνει τα 2 ποτήρια κρασιού ημερησίως.
Να τρώτε με ευχαρίστηση και ηρεμία
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
Η ενημέρωση του κοινού όσον αφορά την πρόληψη είναι αναγκαία. Στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου έχουν υιοθετηθεί κατευθυντήριες γραμμές για σωστή διατροφή και απομάκρυνση των βλαπτικών παραγόντων.